Zez to zaburzenie ustawienia oczu, które wpływa zarówno na wygląd, jak i na codzienny komfort widzenia – może powodować dwojenie, bóle głowy i szybkie zmęczenie wzroku. Sposób jego leczenie dobierane jest indywidualnie i zwykle zaczyna się od metod zachowawczych (okulary, ćwiczenia, okluzja u dzieci), a gdy to niewystarczające, rozważa się operację przywracającą równowagę mięśniową. Jednak decyzja o zabiegu zapada po całościowej ocenie potrzeb i sytuacji pacjenta – tak, aby terapia była skuteczna i możliwie najmniej obciążająca.
Kiedy warto rozważyć operację zeza?
Punktem wyjścia powinno być leczenie zachowawcze. W zezie akomodacyjnym w pierwszej kolejności należy zastosować okulary lub soczewki z odpowiednią korekcją, a u dzieci często trzeba dodatkowo wprowadzić zasłanianie lepiej widzącego oka, aby pobudzić pracę oka słabszego i zapobiec niedowidzeniu. Ćwiczenia ortoptyczne pomagają poprawić współpracę oczu i stabilność widzenia obuocznego. Jeśli mimo tych działań kąt odchylenia pozostaje duży lub objawy nie ustępują, należy rozważyć operację.
Do głównych wskazań do zabiegu zalicza się brak poprawy po leczeniu zachowawczym, wyraźny kąt zeza powodujący istotne odchylenie osi widzenia oraz dolegliwości funkcjonalne, takie jak uporczywe dwojenie, męczenie oczu czy konieczność nienaturalnego ustawiania głowy. Operację można również zaproponować z powodów estetycznych, gdy zez obniża samoocenę i utrudnia kontakty społeczne – niezależnie od wieku pacjenta. Leczeniu poddaje się zarówno zezy wrodzone (towarzyszące), jak i nabyte, w tym porażenne i pourazowe. U dzieci zabieg bywa wskazany przy dużym kącie odchylenia, zezie pionowym lub skośnym oraz wtedy, gdy grozi utrwalenie niedowidzenia. W przypadku dużego zeza ukrytego, który może przejść w zez jawny z dwojeniem, postępowanie należy wdrożyć szybko – niekiedy w trybie operacyjnym.
U dorosłych nie obowiązuje górna granica wieku dla korekcji zeza. U części osób zabieg ma przede wszystkim znaczenie estetyczne, jednak często przynosi także poprawę komfortu widzenia, zmniejszenie dwojenia i napięciowych bólów głowy. Trzeba pamiętać, że operacja nie koryguje wady refrakcji wymagającej okularów, ani nie zastępuje rehabilitacji – jej celem jest przywrócenie równowagi mięśniowej i możliwie równoległego ustawienia oczu, co stwarza lepsze warunki do dalszej terapii.
Jak wygląda leczenie operacyjne zeza?
Najpierw ustala się plan – lekarz ocenia rodzaj i nasilenie zeza, a następnie dobiera sposób przywrócenia równowagi mięśniowej. Chodzi o to, by jedne mięśnie „odciążyć”, inne wzmocnić i dzięki temu ustawić oczy możliwie równolegle. To przygotowanie pozwala zaplanować zabieg tak, aby był skuteczny i przewidywalny.
Sama operacja najczęściej odbywa się w trybie jednego dnia, w znieczuleniu ogólnym, więc cały proces jest komfortowy i bezbolesny. Trwa zazwyczaj od godziny do dwóch. Chirurg pracuje na mięśniach poruszających okiem, nie wchodząc do jego wnętrza. Czasem wystarcza ich skrócenie lub przesunięcie, w innych sytuacjach – zwłaszcza przy porażeniach – stosuje się przeniesienie przyczepów mięśni, aby skompensować niedowład i ograniczyć dwojenie. Gdy wynik trzeba doprecyzować, wykorzystuje się tzw. szwy regulowane, które pozwalają subtelnie „dostroić” ustawienie oka tuż po zabiegu. Na koniec zakładane są szwy wchłanialne, więc nie ma potrzeby ich późniejszego usuwania.
Po operacji oko bywa zaczerwienione i wrażliwe, może też pojawić się uczucie „piasku” pod powieką. To naturalne i z tygodnia na tydzień wyraźnie się zmniejsza. Pełne gojenie trwa zwykle 3-5 tygodni. Do lekkiej pracy można wrócić mniej więcej po dwóch tygodniach, a aktywniejszy sport lepiej odłożyć na 4-6 tygodni. Bardzo ważne są wizyty kontrolne – podczas nich sprawdza się ustawienie oczu i w razie potrzeby włącza proste ćwiczenia, które pomagają utrwalić efekt operacji. Dzięki temu cały proces przebiega spokojnie, a poprawa widoczna jest nie tylko w lustrze, ale przede wszystkim w codziennym komforcie widzenia.
Efekty, bezpieczeństwo i rokowanie – czego realnie się spodziewać?
Celem operacji zeza jest przywrócenie równoległego ustawienia oczu i stworzenie optymalnych warunków do widzenia obuocznego. U dzieci wczesna interwencja zwiększa szansę na prawidłowy rozwój funkcji wzrokowych i redukuje ryzyko utrwalenia niedowidzenia – dlatego jeśli okulary i okluzja nie „wyprostują” oka, zabieg najlepiej wykonać najpóźniej do 10. roku życia. U dorosłych główną korzyścią bywa poprawa wyglądu i komfortu społecznego, często także zmniejszenie dwojenia w codziennych pozycjach spojrzenia.
Decyzja o operacyjnym leczeniu zeza to nie tylko wybór metody, ale przede wszystkim świadome zaplanowanie drogi do lepszego komfortu widzenia i większej pewności siebie. W Laguna Medical łączymy doświadczenie zespołu z nowoczesnym zapleczem i partnerską komunikacją. Zapraszamy na konsultację – ocenimy możliwości, przedstawimy jasny plan i krok po kroku przeprowadzimy przez cały proces, jeśli operacyjne leczenie zeza okaże się dla Ciebie najlepszym wyborem.